Author: tuinportaal

De Acer platanoides ‘Globosum’ die zowel Kogelesdoorn als Bolesdoorn genoemd wordt is een ideale vormboom. Waar je de meeste bolvormen met regelmaat moet snoeien om een mooie bolvorm te verkrijgen of behouden is dit bij de Bolesdoorn absoluut niet nodig. De Bolesdoorn groeit van nature met een bolvormige kroon. Je zou dus zeggen dat de Acer platanoides ‘Globosum’ de meest aangeplante bolboom van Nederland en België zou zijn maar dit is vreemd genoeg niet het geval, of zou het de hogere prijsklasse zijn. De Robinia en Catalpa worden veel vaker aangetroffen terwijl hier de snoeischaar ieder jaar flink moet worden ingezet. Voor wie op zoek is naar een boom met bolvormige kruin op stam en niet veel kaas heeft gegeten van het snoeien is deze boom een absolute aanrader.

Wie de Acer platanoides ‘Globosum’ wel veel gebruikt zijn de gemeente. Met grote regelmaat zie je de Bolesdoorn aangeplant in parken, straten en pleinen. Niet gek als je bedenkt dat snoeien een zeer grote kostenpost is. De wat hogere investering zal al gauw terugverdient worden. De Acer platanoides ‘Globosum’ heeft een zeer dicht bladerdek met het o zo kenmerkende handvormige blad van een Acer en loopt met een lichte bruinrode kleur uit. Naarmate het seizoen vordert kleurt het blad naar diepgroen om er in de herfst weer vanaf te vallen. Wie een blad van de Acer platanoides ‘Globosum’ afbreekt zal zien dat er uit de wond wit melksap komt.

Let bij de aanschaf van de Bolesdoorn wel goed op waar de kroon van de boom begint. Ondanks dat de hoogte tot wel 5 à 6 meter hoog kan zijn ben ik regelmatig Bolesdoorns tegengekomen waar de kroon van de boom op slechts 175 à 200 cm begint wat natuurlijk niet handig is als je onder de boom door moet lopen. De Bolesdoorn prefereert een standplaats met rondom veel licht en ruimte om de flinke bol te ontwikkelen en groeit het liefst op een luchtige humusrijke grond.

Snoeien
De snoeischaar mag je wat mij betreft bij de Acer platanoides ‘Globosum’ wel in de kast laten liggen. Snoeien is niet alleen niet nodig de Bolesdoorn zal er ook niet mooier en beter op worden. Alleen als je de hoogte waarop de kroon begint wilt verhogen kan je overwegen om te gaan snoeien. De beste manier is dan om de onderste takken van de Bolesdoorn tot aan de stam weg te zagen.

De Betula die bij iedereen wel bekend zal zijn als Berk komt van nature in Nederland en België voor. Berken groeien gemakkelijk op vrijwel alle grondsoorten en zie je dan ook veel op de heidevelden, in moerasgebieden en bossen. De Betula ontkiemt gemakkelijk op de meest onmogelijke plaatsen. Zo heb ik ooit een berkenboompje in een paardentrailer zien groeien, in de dakgoot en zelfs in een silo die niet meer gebruikt werd. In de silo zat nog wat witzand waar de Berkenboom in groeide. Kortom een Berk is een makkelijke boom. Berken hebben een heel kenmerkende wit met zwarte stam die sommige zo mooi vinden dat ze de stam van de boom ieder jaar weer wassen! In Laren (NH) weet ik een tuin waar de tuinman ieder jaar met een emmer en spons de groene algen aanslag van de bast afboent, het moet niet gekker worden.

De Berk die je in het wild tegenkomt is de Betula pendula. Tenminste zo wordt de kruising tussen twee verschillende Berken genoemd. Het gaat hier om de Betula pubescens (Zachte Berk) en de Betula verrucosa (Ruwe Berk). Omdat de verschillen tussen beide nihil zijn wordt er tegen alle Betula pendula gezegd.

Troep maker
De Betula wordt niet altijd als een ideale boom ervaren. De Berken ruien het gehele jaar door de lange dunne twijgen, verspreiden erg veel pollen wat een ramp is voor wie hooikoorts heeft, Laten de uitgebloeide katjesachtige bloemen massaal vallen en verliezen hun kleine lastig op te ruimen blaadjes in het najaar. Kortom wie een Berk in de tuin heeft is eigenlijk altijd aan het opruimen. Nog een nadeel is de grote hoeveelheid water die de Berk nodig heeft. Berken nemen zo veel vocht uit de grond dat het vaak lastig is om heesters of vaste planten onder te planten. Een goede keuze is de Aucuba die het vrijwel altijd doet.

Snoeien
Als je besluit een Berkenboom te snoeien dien je goed op te letten dat je dit in de juiste periode van het jaar doet. Snoei de Berken het liefst als het blad er net vanaf gevallen is in de herfst. Berken hebben een zeer sterke sapstroom waardoor de Berk makkelijk kan gaan ‘bloeden’. Indien een Berk eenmaal bloed is dit niet meer te stoppen en zal deze in het ergste geval dood kunnen bloeden. Vroeger dronk men wel “Berkenwater”? wat best een aardige smaak heeft. Men knipte dan in het voorjaar een vingerdikke tak van een Berk en hing een emmer onder de snoeiwond. Wij hebben dit vroeger op school eens gedaan. Wie niet tot nauwelijks kennis van snoeien heeft doet er goed aan een ervaren boomverzorger bij te halen. Het snoeien van bomen vindt doorgaans op grote hoogte plaats en dient te gebeuren met een kettingzaag. Al met al een gevaarlijke klus die maar al te vaak onderschat wordt met de meest ernstige ongelukken tot gevolg. Indien je toch gaat snoeien pas dan een soort verjongingsnoei toe. Ik bedoel daarmee dat je takken in zijn geheel uit de kroon moet wegnemen. Op deze manier breng je weer licht in de kroon van de boom zonder de habitat aan te tasten.

Heksenbezem
Zeer kenmerkend voor de Berkenbomen is de Heksenbezem. Een heksenbezem is een verzameling van kleine takjes in de vorm van een bezem. Heksenbezem wordt veroorzaakt door een schimmelinfectie (Taphrina betulina) die zich verspreid via het capillair systeem van de Berk. Soms zijn er maar een paar heksenbezems te vinden maar er zijn Berken bij waar honderden heksenbezems in zitten. Vaak denkt men dat er een heleboel vogelnesten in de Berk gemaakt zijn. Overigens hoef je je geen zorgen te maken over de schimmelinfectie de Berk kan er oud mee worden.

Schimmels
Wat wel van invloed is op de leeftijd van de Berk is de Berkenzwam (Piptoporus betulinus). Berkenzwam is een elfenbankje achtige schimmel die je uitsluitend op Berken tegenkomt. Het meest getroffen zijn Berken die op natte of schaduwrijke plaatsen groeien. Het vreemde van de Berkenzwam is dat deze zich vrijwel niets aantrekt van het jaargetijde. De Berkenzwam kom je het jaar rond tegen op de bast van de Berk. Indien de Berkenzwam verkleurd van bruin naar wit betekend het dat de zwam aan het doodgaan is.

Niet alle schimmels verkorten de levensduur van de Berk. Er zijn erbij waar de Berk juist niet zonder kan. We noemen dit leven in symbiose, wat betekend dat de één niet zonder de ander kan en andersom. Een goed voorbeeld van een schimmel die in Symbiose leeft met de Berk is de Vliegenzwam.

Diverse soorten

Betula nana (Dwergberk): Zoals de naam Dwergberk al doet vermoeden is dit de kleinste Berk die er te verkrijgen is. Dit strukje zal een hoogte bereiken tot maximaal 75cm. De Dwergberk heeft kruipende en opgaande takken

Betula nigra (Zwarte Berk): De zwarte Berk kan een hoogte bereiken van ongeveer 15 meter en heeft dan een doorsnede van 6 meter.

Betula papyrifera (Papier berk): De Papierberk wordt een stuk minder breed dan voorgaande maar zal wel een stuk hoger worden. Een Papierberk met een hoogte van 20 meter is geen uitzondering.

Betula pendula (Gewone Berk): De gewone Berk zal niet veel hoger worden dan 15 meter.

Betula pendula ‘Tristis’ (Treurberk): De treurberk wordt voornamelijk als solitair aangeplant en zal een hoogte bereiken van ongeveer 17 tot 20 meter. De boom heeft lange afhangende takken en is in de wintermaanden misschien nog wel mooier dan als het blad aan de boom groeit. Op de foto een treurberk op stam.

• Combineren met
• Erica (Winterheide)
• Calluna
• Coniferen

De Carpinus betulus die beter bekend staat als haagbeuk is in te zetten als boom maar, zoals de naam al doet vermoeden ook als haag. Er is heel veel verwarring over de haagbeuk of liever gezegd tussen een haagbeuk en een beukenhaag. Vele denken dat er geen verschil is tussen beide of kunnen ze niet uit elkaar halen. Als je voor eens en voor altijd duidelijk wilt hebben of en wat de verschillen zijn tussen een beukenhaag en een haagbeuk lees dat het artikel haagbeuk of beukenhaag.

Carpinus betulus als haag
Als je een haag wilt maken van Haagbeuk dan kan je daar het beste de Carpinus betulus ‘Fastigiata’ voor gebruiken. De ‘Fastigiata’ zal aan de onderkant meer vertakt zijn dan andere Haagbeuk soorten waardoor je een mooie dichte haag zal krijgen. Door het steeds weer verwijderen van de toppen van de Haagbeuken zal je de breedtegroei stimuleren en een mooie haag krijgen. In tegenstelling tot de meeste planten die geschikt zijn voor de aanplant als haag plant je indien je snel een mooie dichte haag wilt een dubbele rij aan. Als je zeker niet te veel geld wilt uitgeven aan de nieuwe haag is het verstandig deze aan te planten in het najaar of in de winter als het niet vriest. Op dat moment worden de haagbeuken aangeboden met een kale wortel of ‘naakte wortel’ wat ze in de handel bosplantsoen noemen. Indien je geen geduld hebt en perse wilt planten in het voorjaar of zomer dan ontkom je er niet aan om containerplanten te kopen die vele malen duurder zijn.

Een haag van haagbeuk aanplanten
Voordat je daadwerkelijk de haag gaat aanplanten ga je naar een goede boomkwekerij waar je de haagbeuk uitzoekt. Er zijn vele maten te verkrijgen wat meestal aangegeven wordt als 40/60, 60/80, 80/100, 100/125, 125/150, 150/175 en 200cm ‘op’. Kies je voor de maat 40/60 dan heb je een Haagbeuk die tussen de 40 en de 60 cm hoog is. De rest spreekt vanzelf behalve als er bijvoorbeeld 200cm ‘op’ vermeld staat. Dit betekend niet dat de plant uitverkocht is maar dat de plant hoger is dan 200cm. Na het uitzoeken zal de boomkweker de planten rooien en in het geval van een naakte wortel de planten in bosjes van 15 tot 25 stuks inpakken in een plastic zak. Dit is om te voorkomen dat de wortels van de Haagbeuk uitdrogen. Zeker als de planten vervoerd worden met een open aanhangwagen is dit geen overbodige luxe. Sterker nog ik zal planten die na het rooien niet direct ingepakt worden simpelweg niet accepteren. Vraag aan de boomkweker of je wat grond waar de beuken ingestaan hebben mee mag nemen. Koop dit desnoods! Het geld voor alle planten dat deze makkelijker aan zullen slaan op de grondsoort die ze gewent zijn. Afhankelijk van de maat die aangeschaft is kan je een geul gaan graven. In de meeste gevallen volstaat een geul van 40cm diep en 50cm breed. Onder in de geul doe je een laagje nieuwe humusrijke grond of beter nog de grond die je hebt meegenomen bij de boomkweker. De hoeveelheid beuken per strekkende meter is afhankelijk van de maat en of je een enkele rij of een dubbele rij Haagbeuken aanplant. In de meeste gevallen wordt een dubbele rij beuken aangeplant daar je dan een veel mooiere haag zal krijgen. Om een indicatie te geven van de hoeveelheid Haagbeuken die nodig zijn onderstaand een overzicht waarin ik ervanuitgegaan ben dat je een dubbele rij aanplant.
 
Haagbeuk maat 40/60cm: 12 tot 15 stuks per strekkende meter
Haagbeuk maat 60/80cm: 9 tot 12 stuks per strekkende meter
Haagbeuk maat 80/100cm: 8 tot 10 stuks per strekkende meter
Haagbeuk groter dan 100 cm ongeveer 8 stuks per strekkende meter

Leg na het graven van de geul alle Haagbeuken in de geul. Op deze manier weet je of je goed uitkomt met het aantal aangeschafte beuken. Nu is het makkelijk als je met zijn tweeën bent waar de één de beuken netjes rechtop houd en de ander de geul aanvult met aarde. Zorg ervoor dat er rechtstreeks op de wortels de meegenomen aarde komt de rest kan je aanvullen met de aarde die uit de geul komt. Plant de Haagbeuken iets dieper dan deze op de boomkwekerij hebben gestaan maar let op stamp de aarde nog niet aan! Je kan makkelijk zien aan het kleurverschil op de stammetjes hoe diep de Haagbeuk op de kwekerij gestaan heeft. Pas als de gehele geul aangevuld is met aarde pak je het stammetje van de Haagbeuk vast en trekt deze met een korte ruk iets omhoog zodat deze exact op dezelfde hoogte staat als deze op de kwekerij gestaan heeft. Op deze manier zorg je dat de aarde goed tussen de wortels komt. Pas als je alle Haagbeuken omhoog getrokken hebt druk je de aarde stevig aan met je voeten. Let er op dat je niet gaat stampen!

Snoeien
Wat een heel belangrijk verschil is tussen de haagbeuk en de beukenhaag is dat de haagbeuk pas voor de eerste maal getopt wordt als de plant de gewenste hoogte bereikt heeft. Wil je een haag van 200cm hoog en je hebt planten van 175 cm gekocht wacht je dus tot de haag een hoogte van meer dan 200cm heeft vooraleer je voor de eerste keer de schaar er in zet. In de breedte mag je wel direct na aanplanten snoeien. Als de haag de gewenste hoogte gehaald heeft snoei je de Haagbeuk met een heggenschaar zo rond de langste dag van het jaar (rond 21 juni). Als je dit eerder zal doe dan heb je kans dat je de haag twee keer moet snoeien. Kies voor deze klus wel een dag uit dat het bewolkt is om verbranding te voorkomen.

De Tilia die bij het grote publiek beter bekend is met de Nederlandse naam Linde is een boom die veelvuldig aangeplant wordt. De meeste mensen zullen de Tilia kennen van de Tilia in een leivorm. Voor een leilinde wordt meestal een Tilia europaea (Hollandse linde) of een Tilia vulgaris (Zwarte Linde) gebruikt. Een Leilinde kenmerkt zich door een recht opgaande stam waar op een hoogte van ongeveer 250cm de eerste zijtakken beginnen. Deze zijtakken worden als een scherm opgebonden waardoor er een scherm op stam ontstaat. Leilindes werden vroeger al gebruikt bij de boerderijen. De boeren planten de leilinde langs de voorzijde van de boerderij. De voornaamste reden was dat de bomen koelte gaven in de voorkamer en de vaak daaronder gelegen melkput. Dit “romantische beeld”? wil men steeds vaker creëren wat er toe leid dat de leilindes haast niet aan te slepen zijn. Hoewel ik zelf leilindes prachtige bomen vindt ben ik het lang niet altijd eens met de keuze om Leilindes op deze manier in te zetten. Helaas worden Leilindes bij de meest moderne huizen of kantoren aangeplant wat mijns inziens een verkeerde keuze is. Het pand en de omgeving moeten zich een beetje lenen om tot het “romantische”? resultaat te komen.

Het kweken van Leilindes is een behoorlijke klus waar enkele jaren overheen gaan om tot een mooi resultaat te komen. Vandaar dat Leilindes geen goedkope bomen zijn. Een leilinde met een stamomtrek van 14 tot 16 cm kost al gauw tussen de 200,00 en 250,00 euro. Overigens is de prijs afhankelijk van hoe de Linde gekweekt is. Zo zijn Lindebomen in container duurder dan Lindes uit de volle grond. Je kan natuurlijk ook zelf een Leilinde maken wat ik straks uit zal leggen.

Kant en klare Leilinde:
Als je ervoor kiest om een kant en klare Leilinde aan te schaffen dien je bij de aanschaf de boom goed te bestuderen. Let op of de boom een rechte stam heeft en of de takken naar links en rechts op zoveel mogelijk gelijke hoogte staan. Zeker als je twee of meer Leilindes aan gaat planten dan dien je goed op te letten of deze allen op dezelfde hoogte beginnen zodat, eenmaal aangeplant, de takken in een vloeiende lijn doorlopen. Een Leilinde is meestal voorzien van een stevig raamwerk van tonking stokken (Bamboe stokken). De zijtakken worden bij een goede kweker aangebonden met bindbuis. Bindbuis is een soort holle dropveter van kunststof waarbij je de minste kans hebt dat deze met de takken van de Leilinde vergroeid raken.

Leilinde snoeien:
De beste tijd om een tilia te snoeien is in de herfst of de winter als het niet vriest. Als stelregel kan je aanhouden dat de lindebomen gesnoeid moeten worden als de boom bladloos is. Het snoeien is een eenvoudige klus die een ieder die in het bezit is van een scherpe snoeischaar en trap kan uitvoeren. Je snoeit alle jonge scheuten weg tot op de hoofdtakken. Tijdens het snoeien dien je goed in de gaten te houden of de hoofdtakken goed gezond zijn. Indien een hoofdtak beschadigd of dood is kan je een jonge scheut op deze plaats aanbinden die de hoofdtak zal gaan vervangen. In het filmpje Leilinde snoeien leg ik daar e.e.a. over uit.

Zelf opkweken van een Leilinde:
Wie een kant en klare Leilinde te duur vindt of het veel leuker vindt om een Leilinde zelf op te leiden kan het beste een 2 tot 3 jaar oude Lindeboom bij een boomkweker aanschaffen. Kies voor een Tilia europaea of een Tilia vulgaris. Als je zelf een Leilinde maakt kan je de boom of bomen het beste op een rij planten tussen stevige houten of ijzeren palen. Span om de 50 cm een stevig ijzerdraad of sla om de 50cm latten waar je de takken aan kan binden. Bind nu aan de horizontale draden of latten een geschikte tak. Let op dat je de tak heel rustig in de gewenste vorm buigd zodat deze niet afbreekt. De kans dat een tak breekt is overigens het grootst als de temperatuur onder de 5°C is. Het aanbinden doe je altijd met bindbuis wat bij ieder tuincentrum te koop is. Nadat de takken aangebonden zijn kan je alle overige takken wegsnoeien.

De Prunus subhirtella ‘Autumnalis’ wordt in Nederland Sierkers en in België Japanse Kerselaar of winterprunus genoemd. Het is een dichtvertakte winterbloeiende struik die na verloop van tijd uit zal groeien tot een kleine boom van ongeveer 7 à 8 meter. De bloemen zijn halfgevuld en lichtroze tot bijna wit van kleur en beginnen hun bloei in oktober als het blad nog aan de takken zit en zullen doorbloeien tot ongeveer februari als de bladeren de strijd tegen de kou al lang hebben opgegeven. In de periode dat het blad gevallen is komen de bloemen extra mooi tot hun recht zeker gezien er in deze periode niet de meeste planten hun bloemenpracht vertonen. Prunus subhirtella ‘Autumnalis’ is al snel tevreden met de grondsoort die hij aangeboden krijgt maar stelt een jaarlijkse mestgift wel erg op prijs.

Snoeien
De Prunus subhirtella ‘Autumnalis’ behoeft, indien op de juiste plaats geplant, niet gesnoeid te worden. Snoei zal de habitus (uiterlijke verschijningsvorm) van de boom al snel negatief beïnvloeden. Indien het echt noodzakelijk is de Prunus subhirtella ‘Autumnalis’ te snoeien doe je dit het beste direct na de bloei in maart. Knip of zaag dan slechts enkele takken tot aan een hoofdtak of stam weg om meer licht in de kroon te verkrijgen. Indien je nog niet vaak hebt gesnoeid is het verstandig om hier een Hovenier of boomverzorger voor in te huren.

Combineren met
Viburnum tinus (Sneeuwbal)
Cornus alba (Kornoelje)
Camelia